Cytologia (inaczej biologia komórki) to nauka o budowie wewnętrznej i funkcji podstawowej jednostki budulcowej organizmów żywych, jaką jest komórka. Każdy organizm roślinny i zwierzęcy składa się z komórek. Istnieją organizmy zbudowane z tylko jednej komórki ? jednokomórkowce i organizmy składające się z wielkiej liczby komórek ? wielokomórkowce.
Cytologia zajmuje się organellami komórkowymi: jądrem, mitochondrium, wakuolami, retikulum endoplazmatycznym i innymi. Jest blisko związana z nauką o tkankach ? histologią
Pojęcie „cytologia” ma też inne znaczenie – to potoczne określenie badania cytologicznego, które jest badaniem przesiewowym w kierunku raka szyjki macicy. Opiera się na spostrzeżeniu Papanicolau z początku zeszłego wieku.
Badanie cytologiczne pozwala na wczesne rozpoznanie stanu przedrakowego szyjki macicy. Polega ono na mikroskopowej ocenie rozmazu pobranego z tarczy i kanału szyjki macicy. Badanie nie jest bolesne. Jak każde badanie ginekologiczne tak i to wymaga od kobiety ogólnego rozluźnienia się. Cytologia nie powinna być wykonywana wcześniej niż w 4 dniu po miesiączce i nie później niż w 4 dniu przed następną miesiączką. Najlepszym czasem na wykonanie badania cytologicznego jest okres między 10 a 18 dniem cyklu miesiączkowego.
W dzisiejszych czasach, badanie to jest rutynowym, wykonywanym przez wszystkich lekarzy ginekologów. Profilaktyczne badanie cytologiczne powinien zlecić lekarz ginekolog przynajmniej raz w roku.