Afty to niewielkie, bolesne owrzodzenia jamy ustnej. Powstają one głównie w miękkim fałdzie tkanki, gdzie stykają się wewnętrzna strona policzków i dziąsła. Zdarza się także, iż mogą one wystąpić na podniebieniu miękkim, języku oraz w przedsionku jamy ustnej. W tym samym czasie mogą pojawić się 2-3 afty, czasami nawet więcej.
Początkowo są to małe czerwone powierzchnie. W ciągu 1?2 dni w ich środku tworzy się krater o barwie białej lub żółtej. Osiągają one średnicę od 3 do 12 mm (lub więcej) i mogą sprawiać ból, który w początkowym okresie może uniemożliwiać także mówienie. Bywa, iż w czasie występowanie afty mogą pojawić się niewielka gorączka oraz powiększenie węzłów chłonnych szyi. Afta często znika samoistnie w ciągu tygodnia. Bywa, iż pojawia się epizodycznie, ale na ogół odnawia się i pojawia kilka razy w roku.
Przyczyny powstawania aft mogą mieć związek ze zmęczeniem, długotrwałym stresem, osłabieniem fizycznym albo niewłaściwą dietą. Afty mogą także powstać na skutek stosowania pewnych leków przeciwnowotworowych, antybiotyków lub sterydów. Osoby chore na AIDS także miewają afty, co jest spowodowane osłabieniem układu odpornościowego. Może to prowadzić do ciężkich zakażeń, nawet takich, które zagrażają życiu. Afty często pojawiają się także u kobiet przez miesiączką. Te bolesne owrzodzenia mogą wystąpić także na skutek podrażnienia jamy ustnej spowodowanego energicznym szczotkowaniem zębów, spożywania pewnych potraw, czy też używania niedostatecznie wyjałowionych naczyń oraz sztućców w żywieniu zbiorowym. Ponadto zmiany mogą powstać przez wypełnienia dentystyczne oraz niewłaściwie dopasowane protezy.
W przypadku wystąpienia aft opieka lekarska jest zazwyczaj zbędna. Jeżeli wykwity występują sporadycznie, można je zlikwidować domowymi sposobami. Aphtinem, który zawiera działający odkażająco roztwór boraksu oraz glicerynę można smarować nadżerki. Ponadto stosuje się również miejscowo 2% roztwór kwasu borowego lub gencjanę rozpuszczoną w wodzie. Na aftę pomaga również płukanie jamy ustnej naparem szałwii lub Septosanem. Można także użyć preparatu Vilacora z tymiankiem w sprayu. Ponadto jamę ustną można płukać odwarem wody różanej, który sporządza się z gotowanych na wolnym ogniu płatków róży. Kwas taninowy, który znajduje się w herbacie, łagodzi ból i wysusza afty (woreczek z herbatą należy zanurzyć we wrzątku, następnie po odciśnięciu wody i ostudzeniu przyłożyć na zmienione miejsce na około 3 minuty). W celu zlikwidowania aft można również stosować płukanki z rumianku, szałwii, liści malin, łopianu lekarskiego oraz odwaru z czerwonej koniczyny. Także wyciąg z mirry stosuje się bezpośrednio na afty, jednak przy stosowaniu tej metody zaleca się ostrożność, ponieważ może on uszkodzić śluzówkę jamy ustnej.
Jeżeli afty nie znikają lub często odnawiają się, mimo wysiłków, należy skontaktować się z lekarzem pierwszego kontaktu albo stomatologiem w celu wykluczenia choroby ogólnoustrojowej, która sprzyja ich powstawaniu. W ciężkich przypadkach lekarz może zalecić dodatkowo lek steroidowy. Na receptę dostępne są leki takie jak: roztwory do płukania jamy ustnej o działaniu znieczulającym ułatwiające przyjmowanie pokarmów, a także pasta do bezpośredniego stosowania, która usuwa ból i przyspiesza gojenie.
W celu złagodzenia bólu można stosować dostępny bez recepty żel znieczulający oraz tabletki do ssania. Można także kilka razy w ciągu dnia płukać jamę ustną łagodnym roztworem soli rozpuszczonej w wodzie (na 1 szklankę ciepłej wody 1/2 łyżeczki soli). Ponadto pomocne jest częste oczyszczanie afty patyczkiem z watą zanurzonego w roztworze z 1 części 3-procentowej wody utlenionej na 4 części wody. W miejsce, gdzie pojawiła się afta, można także przytknąć laseczkę ałunu, który powoduje odrętwienie zakończeń nerwowych, co przynosi ulgę. Ból łagodzą także ibuprofen, kwas acetylosalicylowy oraz paracetamol. W czasie, kiedy w jamie ustnej są afty zaleca się myć zęby miękką szczoteczką z sodą oczyszczoną, ponieważ mniej drażni niż zwykła pasta do zębów.
Do czasu wygojenia się aft należy zrezygnować z alkoholu, gorących napojów, zbyt ciepłych, kwaśnych, słonych lub mocno przyprawionych pokarmów, czekolady oraz owoców cytrusowych, ponieważ mogą one doprowadzić do podrażnienia. W czasie występowania aft dobrze tolerowane są m.in. mleko, lody, żelatyna, budynie oraz kremy. Wskazane jest jedzenie cebuli, ze względu na dużą zawartość siarki. Jeżeli afty występują często należy upewnić się czy nie jest to spowodowane niedoborem m.in. kwasu foliowego, cynku, witaminy B12 oraz żelaza.