Asocjacja to proces skojarzenia co najmniej dwóch zjawisk psychicznych tak, by pojawienie się jednego z nich spowodowało tendencję do występowania pozostałych (np. światło zielone mówi nam o wolnej drodze). Na zjawisko powstawania skojarzeń już w starożytności zwrócił uwagę Platon. Arystoteles sformułował prawa kojarzenia, zależne od zachodzących warunków: styczności w czasie, styczności w przestrzeni, podobieństwa i kontrastu.
Zjawisko asocjacji polega na kojarzeniu dwóch niezależnych od siebie zjawisk/ jakości, odbieranych niekiedy różnymi zmysłami, ale w taki sposób, że powstaje z nich wspólna treść. Przykładem zjawiska asocjacji może być kojarzenie barwy czerwonej z krwią, raną.
Wyjaśnianie związków pomiędzy ludzką psychiką a odbieraniem bodźców wzrokowych zostało zapoczątkowane w badaniach J. Mullera i H. Hemholtza. Następnie D. Hartley opisał ten związek w następujący sposób: „Wrażenia kojarzą się ze sobą, jeżeli wywołujące je rzeczy pojawiły się dokładnie w tym samym czasie lub bezpośrednio jedna po drugiej.”
Psychologia asocjacjonistyczna powstała w XVIII wieku na gruncie empiryzmu, którym zajmowali się wtedy m.in. John Locke, Thomas Hobbes, David Hume, opracowując teorię asocjacjonizmu, która zakłada, że wszystkie czynności poznawcze człowieka (od spostrzegania, przez przypominanie, aż do myślenia) powstają poprzez łączenie się elementarnych procesów psychicznych (wyobrażeń, pojęć, emocji). Te elementarne procesy łączą się na zasadzie asocjacji – zgodnie z tzw. prawami kojarzenia – czyli poprzez: podobieństwo, kontrast, styczność w czasie, przyczynowość.