Agraryzm to doktryna i ruch społeczny, które głoszą, że rolnictwo oparte na samodzielnych gospodarstwach rolnych jest podstawą gospodarki i że powinien być mu podporządkowany przemysł.
Doktryna agrarystyczna powstała w drugiej połowie XIX w. w Niemczech, a jako ruch społeczny, polityczny i gospodarczy rozwinął się on w pierwszej połowie XX wieku. Twórcą terminu „agraryzm” jest Albert Schäffle, w Stanach Zjednoczonych zbliżony ruch nosi miano ruralizmu. Partie agrarystyczne działają w wielu państwach. W Polsce do podobnych idei odwołuje się Polskie Stronnictwo Ludowe.
Założenia ideologiczne agraryzmu nie są jednolite. Czasem jest to doktryna społeczna głosząca potrzebę obrony interesów gospodarczych społeczności wiejskich, czasem specyficzny światopogląd odwołujący się do tradycyjnego sposobu życia wsi. Agraryści postrzegają chłopów przeważnie jako wyróżnioną, nie skażoną i najzdrowszą moralnie część społeczeństwa. Jest tak dlatego, że pozostają oni w ścisłym związku z przyrodą, są przywiązani do ziemi i do tradycji. Jako nieskażona moralnie część społeczeństwa tylko chłopi mogą uformować sprawiedliwy ustrój i sprawować dobre rządy. Do najważniejszych idei, które wchodzą w skład agraryzmu należą:
- Idea pracy – tylko dzięki pracy (w tym przypadku pracy rolniczej) stajemy się pełnoprawnymi członkami społeczeństwa.
- Idea ziemi – ziemia to naturalne dobro narodu i powinno ono należeć do tych, którzy na nim pracują.
- Idea rodziny – rodzina powinna być tradycyjna, wielopokoleniowa, prowadząca gospodarstwo, patriarchalna.
- Idea człowieka – ideałem człowieka jest chłop, rolnik, działacz ludowy. W pojmowaniu człowieka przez agraryzm ma miejsce apologia pracy fizycznej oraz prostoty i nieskazitelności moralnej, przywiązania do tradycji i korzeni.
- Idea gminy – gloryfikacja więzi pierwotnych i tradycyjnych form organizacji życia społecznego.
- Idea samorządu – samorząd jako przejaw idei ludowładztwa będący jednocześnie podstawą administracji państwowej i gwarancją demokratycznej formy państwa oraz wolności obywatelskiej. Związki gmin mają tworzyć samorządy, zatem władza idzie od dołu do góry, od poziomu lokalnego do globalnego.
- Idea narodu – ścisły związek tego co narodowe z tym co chłopskie, chłopstwo ostoją narodu.
- Idea ojczyzny – związana silnie z ideą ojcowizny, czyli spadkiem po przodku, rozumianym tu nie tylko jako spuścizna materialna, czyli ziemia, ale także duchowa, czyli przekazywanie wzorów kulturowych.
- Idea państwa – państwo winno być umiarkowane i unikać skrajności dyktatury i anarchii. Powino też być żywo zainteresowane sprawami rolnictwa i traktować je jako priorytet..