Abdykacja to dobrowolne lub wymuszone przedwczesne zrzeczenie się przez panującego władcę przysługujących mu praw wynikających z pełnionej funkcji. Może być dobrowolna (np. cesarza Karola V, królowych Niderlandów Wilhelminy i Juliany) lub wymuszona przez okoliczności, uniemożliwiające dalsze skuteczne sprawowanie władzy (np. cara Mikołaja II, Gustawa IV Adolfa, Napoleona I, czy Wilhelma II lub Edwarda VIII). Wymuszonej abdykacji nigdy nie podpisali np. cesarz Austrii i król Węgier Karol I, król Grecji Konstantyn II, car Bułgarii Symeon II, król Włoch Humbert II, którzy nadal uważali się za prawowitych monarchów.
W Polsce również było kilku monarchów, którzy zmuszeni byli abdykować: Jan II Kazimierz Waza (1668, dobrowolnie), August II Mocny (1706), Stanisław Leszczyński (1735) i Stanisław August Poniatowski (1795).
W prawie kanonicznym stosowany jest inny termin – zrzeczenie się władzy przez głowę Kościoła – papieża – określa się terminem renuntiatio.