Akcyza (podatek akcyzowy) jest podatkiem pośrednim nakładanym na niektóre wyroby konsumpcyjne. W krajach Unii Europejskiej podatek akcyzowy od niektórych wyrobów podlega harmonizacji (wyroby akcyzowe niezharmonizowane to m.in samochody, kosmetyki itp.), co oznacza wspólne zasady produkcji, przemieszczania i przechowywania wyrobów akcyzowych oraz wymiaru i poboru akcyzy od tych wyrobów. Stawki akcyzy na poszczególne wyroby są określane przez poszczególne państwa członkowskie, nie mogą one jednak być niższe od poziomów określonych w dyrektywach.
Opodatkowaniu akcyzą podlegają następujące kategorie wyrobów:
- napoje alkoholowe (piwo, wino, produkty pośrednie, wyroby spirytusowe),
- wyroby tytoniowe (papierosy, cygara, cygaretki, tytoń),
- produkty energetyczne (wszystkie wyroby służące dla celów napędowych lub grzewczych),
- energia elektryczna,
Stawki akcyzy wyrażone są w:
- kwocie na jednostkę wyrobu (paliwo, alkohol, energia elektryczna),
- procencie maksymalnej ceny detalicznej (wyroby tytoniowe),
- procencie ceny wyrobu (tylko wyroby ?niezharmonizowane?).
Produkcja wyrobów akcyzowych z reguły odbywa się w składzie podatkowym (wyjątkiem jest np. domowy wyrób wina lub piwa na własny użytek), czyli miejscu posiadającym autoryzację odpowiednich władz podatkowych danego kraju. W takiej sytuacji pobór akcyzy podlega zawieszeniu. Zawieszenie poboru akcyzy może być stosowane również w odniesieniu do przemieszczania oraz magazynowania produktów akcyzowych. Podatek staje się wymagalny w momencie zakończenia procedury zawieszenia poboru akcyzy, przez co zasadniczo rozumie się wyprowadzenie towarów na rynek.
Powyższe zasady nie odnoszą się jednak do wyrobów ?niezharmonizowanych?, w stosunku do których akcyza jest wymagalna w związku z ich sprzedażą w Polsce, importem albo przywozem z innego kraju Unii Europejskiej.