Rudzik to krępy ptak z dużą rdzawą plamą na ?twarzy” i piersi. Wierzch ciała szarobrązowy, brzuch biały. Dymorfizmu płciowego brak. Młode są na grzbiecie gęsto, jasno nakrapiane i pozbawiono barwnej plamy na piersi.
Ptak ten wabi krótkim, ostrym ?tik” (w zaniepokojeniu powtarzanym seriami). Piosenka rozpoczyna się zazwyczaj od kilku wysokich gwizdów, po których następuje burzliwa kaskada pięknych, czystych dźwięków. Nigdy nie powtarza dwa razy tej samej zwrotki, za każdym razem śpiewa ją nieco inaczej.
Rudzik przylatuje od marca do kwietnia, odlatuje późno – od września do listopada. Wędruje nocą. Zimuje w zachodniej Europie i basenie Morza Śródziemnego.
Gniazduje nisko nad ziemią, często między korzeniami, w spękaniu pnia lub płytkiej dziupli. Nil podściółce z suchych liści wije płytką czarkę z mchu i innych roślin, powiązanych cieńszym mało rialem (włosiem, trawą). Składa 4-6 jaj, które wysiaduje wyłącznie samica przez 13-14 dni. Młode opuszczają gniazdo mniej więcej po dwóch tygodniach. Dwa lęgi w roku.
Rudzik odżywia się drobnymi bezkręgowcami (głównie owady i ich larwy, poza tym dżdżownice, pająki i ślimaki).
Ptaka tego znają zapewne ogrodnicy, gdyż często towarzyszy on pracującym na roli ludziom, wydziobując dżdżownice i larwy owadów z ziemi wzruszonej ruchami motyki bądź grabi. Pomimo dużej rdzawej plamy na piersi, raczej nie rzuca się w oczy. Zazwyczaj myszkuje na ziemi, ukryty w cieniu gęstych krzewów lub skacze pośród butwiejących liści w poszukiwaniu pożywienia. Rudzik przemieszcza się na gałęzie drzew właściwie tylko wtedy, gdy śpiewa. Czy ktoś zastanawiał się kiedyś, dlaczego ptaki w ogóle śpiewają? Czemu tracą tyle czasu i energii na tak bezsensowną z pozoru czynność, zamiast zająć się czymś bardziej pożytecznym?
Oczywiście, ważną funkcją śpiewu samca jest zwrócenie na siebie uwagi płci przeciwnej. Ale rudziki, a także inne gatunki, śpiewają także wówczas, gdy już znajdą partnerkę. Oznacza to, że ptaki w ten unikalny sposób znakują swoje terytorium, mówiąc sąsiadom ?ten teren jest już zajęty”. Ssaki na przykład posługują się w tym celu sygnałami zapachowymi – w charakterystycznych punktach zostawiają odchody, mocz lub wydzielinę specjalnych gruczołów. Oto dlaczego piesek na spacerze musi obwąchać i obsiusiać każdą latarnię – daje tym samym do zrozumienia innym psom, że to jest jego teren. Owa dominacja trwa jednak dopóty, dopóki jakiś inny burek nie uczyni tego samego z tą samą latarnią. Z tego powodu czasem przy jakimś strategicznym z psiego punktu widzenia – punkcie ustawia się istna kolejka kundli. Ptaki natomiast – z wyjątkiem padlinożernych sępów i niektórych ptaków morskich są pozbawione zmysłu powonienia. Dlatego posługują się śpiewem.
Rudzik regularnie dokonuje inspekcji granic swojego terytorium, co jakiś czas zatrzymując się w ulubionych miejscach i śpiewając. Piosenki samców różnią się od siebie na tyle, że sąsiedzi są w stanie rozpoznać się po głosie. Dlatego rudzik, natychmiast po zakończeniu śpiewu, zaczyna nasłuchiwać. Jeśli odpowie mu jakiś stary dobry sąsiad, którego głos już zna, a spory o przebieg granic zostały dawno zakończone, oznacza to, że wszystko jest w porządku nasz rudzik spokojnie kontynuuje obchód (a właściwie – oblot) swego rewiru. Jeśli jednak odpowie mu jakiś inny, nowy samiec, następuje konfrontacja ? oba ptaki śpiewają coraz intensywniej, pusząc swe rude piersi, odbywają swoistą bezkrwawą walkę, aż każdy pozna, gdzie jest jego miejsce.
Rudzik