Pliszka żółta jest nieco mniejsza od pliszki siwej. Samiec w szacie godowej ma intensywnie żółty spód ciała, a głowę szaroniebieską, z wyraźną białą brwią (podgatunek M. f. flava – inne podgatunki różnią się nieco ubarwieniem głowy). Ubarwienie zarówno samicy, jak i samca w szacie spoczynkowej jest zdecydowanie bardziej stonowane.
Ptak ten wydaje z siebie krótkie, jednosylabowe ?psit”. Śpiew jest bardzo ubogi, składa się zaledwie z dwóch lub trzech drapiących dźwięków, powtarzanych jeden po drugim ?srii-sriiht, srii-sriiht…”.
Pliszka żółta to gatunek ciepłolubny, związany z obecnością dużej ilości owadów. Przylatuje w kwietniu i maju. Odlatuje wcześnie, tuż po odbyciu lęgów i pierzenia (niektóre osobniki mogą kontynuować pierzenie już podczas migracji), zazwyczaj na przełomie sierpnia i września.
Ptak ten swe gniazdo zakłada na ziemi, pod osłoną roślinności. Jak większość gniazd położonych na ziemi, i to jest dosyć trudne do odnalezienia. W maju składa 4-6 jaj, które wysiadują oba ptaki przez 11-13 dni. Młode opuszczają gniazdo po 10-13 dniach, ale zdolność lotu uzyskują dopiero kilka dni później. Zazwyczaj jeden lęg w roku, sporadycznie – dwa.
Pożywieniem są drobne bezkręgowce (przeważnie owady) zbierane z powierzchni wody, ziemi, traw itp., czasem chwytane w locie.
W odróżnieniu od pliszki siwej, która często przebywa w pobliżu siedzib ludzkich, pliszka żółta związana jest przede wszystkim z terenami otwarty mi – polami, łąkami itp. Podobnie jak wszystkie pliszki, szczególnie lubi miejsca położone w pobliżu wody, zwłaszcza corocznie zalewane doliny rzeczne. Zapewne wiąże się to z dostępnością pokarmu – bliskość wód gwarantuje bowiem dostatek owadów. Pliszka żółta to typowy owadożerca. Świadczy o tym chociażby budowa jej dzioba – jest on krótki i delikatny, podobnie jak u muchołówek. Pliszki jednak w odróżnieniu od muchołówek rzadko łowią owady w locie (choć zdarza im się zawisać nad lustrem wody i chwytać owady z jej powierzchni). Najczęściej polują, chodząc po ziemi lub płytkiej wodzie i zbierając pokarm z ziemi, trawy lub kałuż. W Polsce występują ponadto dwie inne żółto ubarwione pliszki – górska i cytrynowa.
Pliszka górska, jak sama nazwa wskazuje, występuje w górach. Spotkać ją można w podobnym środowisku, co pluszcza – przeważnie nad bystrymi, górskimi potokami. Poza obszarem gór regularnie, choć niezbyt licznie, gnieździ się na Pomorzu, ziemi lubuskiej i Roztoczu. Od pliszki żółtej różni się przede wszystkim szarym, a nie zielonkawym grzbietem. Jest jednak ubarwiona bardziej kontrastowo, tym bardziej że samiec w szacie godowej ma czarne podgardle, wyraźnie odcinające się od jaskrawożółtego spodu ciała.
Jeszcze piękniej ubarwiona wydaje się pliszka cytrynowa. Jest to jeden z naszych najświeższych nabytków. W odróżnieniu od większości nowych ptaków, które przybywają do nas z południa, ten przywędrował ze wschodu. Pierwsze lęgi tego gatunku w naszym kraju odnotowano w 1994 roku nad Zatoką Pucką. Już rok później znaleziono pierwsze gniazda nad zalewem Siemianówka (północny skraj Puszczy Białowieskiej). Prawdziwym rajem dla pliszki cytrynowej okazała się jednak dolina Biebrzy. Wprawdzie pierwsze lęgi tego gatunku stwierdzono tam dopiero w 1998 roku, ale za to cztery lata później nad Biebrzą gnieździło się już prawie 30 par tych ptaków. W całej Polsce występuje więc obecnie zaledwie kilkadziesiąt par pliszki cytrynowej, ale gatunek ten szybko zwiększa liczebność. W swej ojczyźnie pliszki cytrynowe związane są przede wszystkim z rozległymi torfowiskami wysokimi, ubogimi w składniki odżywcze podmokłymi obszarami, porośniętymi kobiercem mchów i rzadkimi, karłowatymi sosnami. W Polsce jak na razie gatunek len wybiera żyzne doliny rzek oraz podmokle łąki na skraju wód stojących. Samca w szacie godowej zauważyć nietrudno od razu rzuca się w oczy jego jaskrawa, jednolicie żółta (cytrynowa) głowa i pierś. Samica podobna jest do młodej pliszki siwej, ale ma pewną ilość żółci na głowie i podgardlu.
Pliszka żółta