Pisownia tytułów utworów

przez | 8 października 2010

Najważniejsza zasada pisowni tytułów przeciwstawia tytuły czasopism tytułom książek, filmów i innych utworów. W tytułach czasopism wszystkie wyrazy samodzielne wymagają wielkiej litery, tylko wtedy jednak, gdy tytuł się deklinuje: Gazeta Wyborcza, Nasz Dziennik, Nowa Technika Wojskowa, Pamiętnik Literacki, Pani Domu, Playboy, Poradnik Językowy, Trybuna, Twórczość, Życie Warszawy itd. Przyimki oraz spójniki wchodzące w skład takich tytułów pisze się małą literą: Kobieta i Życie, Życie na Gorąco itd. W tytułach, które się nie deklinują, wielkiej litery potrzebuje tylko pierwszy wyraz: Dookoła świata, Mówią wieki, Na przełaj, Po prostu itd. Czasopisma o tytułach obcojęzycznych zachowują oryginalną postać ortograficzną, np. National Geographic – tytuł nieodmienny w języku polskim.

Tak jak tytuły polskich czasopism należy pisać tytuły serii wydawniczych: wielkiej litery wymaga każdy samodzielny wyraz. Spójniki i przyimki – jako wyrazy niesamodzielne – pisze się w tych tytułach małą literą. Poprawne zapisy to zatem: Biblioteka Klasyków Filozofii, Biblioteka Narodowa, Biblioteka Poezji i Prozy, Typy Broni i Uzbrojenia itd.

Z kolei w tytułach książek bądź ich rozdziałów, a także w tytułach artykułów, rozpraw, filmów, przedstawień teatralnych, piosenek, wierszy, ustaw i innych aktów prawnych, modlitw i nabożeństw, wielkiej litery wymaga tylko pierwszy wyraz (o ile nie nakładają się na to inne – oczywiste – czynniki znaczeniowe): Akt żalu, Ballady i romanse, Cztery wesela i pogrzeb, Dyskusyjne zagadnienia ortograficzne i ich ujęcie w słownikach, Ewolucja normy dotyczącej użycia polskich liczebników zbiorowych, Gorzkie żale, Imię róży, Ludzie bezdomni, Łąki pełne snów, Oda do młodości, Odprawa posłów greckich, Ogniem i mieczem, Poskromienie złośnicy, Przebudzenie wiosny, Przeminęło z wiatrem, Praktyczny słownik ortograficzny współczesnego języka polskiego, Słownik poprawnej polszczyzny, Wielojęzyczny słownik wizualny, Wybór tekstów do nauki o języku polskim.

Pisownię wyjątkową, usankcjonowaną tradycją, mają tytuł Pismo Święte i tytuły części Biblii, w tym ksiąg: Stary Testament, Nowy Testament, Księga Rodzaju, Księga Wyjścia, Księga Powtórzonego Prawa, Dzieje Apostolskie itd. Wyjątkowo piszemy Biblia Tysiąclecia – ze względu na nadwyżki znaczeniowego drugiego rzeczownika. Nazwy innych przekładów Biblii lub jej części piszemy klasycznie, tzn. z wielką literą na początku tylko pierwszego członu: Biblia szaroszpatacka, Biblia gdańska, Psałterz floriański itp.

Na uwagę zasługuje pisownia wielowyrazowych tytułów modlitw i nabożeństw. Wielkiej litery mogą w nich wymagać kolejne składniki – jeśli tylko taka pisownia przysługuje im ze względów znaczeniowo-grzecznościowych: Anioł Pański, Litania do Najświętszej Marii Panny, Modlitwa do Anioła Stróża, Modlitwa Pańska, Znak Krzyża itd.

Najtrudniejszą jednak podgrupę tworzą nazwy programów telewizyjnych i radiowych. Jej liczebność wzrasta lawinowo, a przepis ortograficzny odnoszący się do nich sformułowano we wczesnych latach osiemdziesiątych XX w., w rzeczywistości nieporównywalnej do dzisiejszej również pod względem koncepcji i struktury mediów elektronicznych. Wiadomo, że wielką literą trzeba napisać jednowyrazowe, a przy tym indywidualne nazwy programów telewizyjnych czy radiowych: Animals, Informacje, Fakty, Fronda, Panorama, Tele- ekspres, Wiadomości, Wieczorynka, Zgryz itd. W nazwach wielowyrazowych natomiast – zgodnie z tradycyjną wykładnią – wielką literą należy zapisać wszystkie wyrazy (oprócz przyimków i spójników) tylko wtedy, gdy nazwa odnosi się do cyklu programów (tzw. bloków): Telewizja Edukacyjna, Teatr Telewizji itd.

W innych nazwach wielowyrazowych wielką literą piszemy tylko pierwszy wyraz: Domowe przedszkole, Ekspres reporterów, Sportowa niedziela, Szkło kontaktowe itd. W wielu wypadkach pisownia ma tu charakter zwyczajowy, czasem dochodzą do głosu skojarzenia oparte na metaforach. Samą zaś cykliczność programów trudno stwierdzić, zwłaszcza osobom, które nie znają tajników produkcji telewizyjnej czy radiowej.

Źródło: T. Karpowicz, Kultura języka polskiego. Wymowa, ortografia, interpunkcja, Warszawa 2009.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *