Nacjonalizm jako ruch polityczny

Nacjonalizm jako ruch polityczny (national movement) polega na organizowaniu zgromadzeń odnoszących się do narodowych symboli, publikowaniu tekstów ośmieszających albo poniżających inne narody czy na walce zmierzającej do stworzenia suwerennego państwa narodowego (Smith, 1991). Ruch nacjonalistyczny podkreśla także jedność i unikatowość własnego narodu, domaga się zmiany granic państwowych w celu połączenia z tymi, którzy mówią wspólnym językiem i należą do jednego narodu. Deklarowanym zamiarem ruchów nacjonalistycznych jest obrona własnej kultury, tradycji, religii przed zewnętrznym zagrożeniem (w tym również przed imigrantami), a w koniecznych przypadkach ekspansja ukierunkowana na zniszczenie ?obcego”.

We współczesnej Europie, a także w Polsce, istnieją partie polityczne, które zawierają elementy programowo nacjonalistyczne. Nazwy tych partii odwołują się raczej do pojęć ?naród” i ?narodowość”, ponieważ określenia wprost związane z nacjonalizmem nie są społecznie aprobowane. Współczesne polskie partie narodowe i osoby identyfikujące się z nimi cechuje wyraźne rozróżnianie tego, ?co prawdziwie polskie”, od tego, co ?niepolskie”, i używanie owego nasyconego wartościowaniem i emocjami przeciwstawienia w dyskusjach na wszystkie możliwe tematy, również ekonomiczne czy dotyczące kultury. Treści wyraźnie nacjonalistyczne, nasycone agresją wobec ?obcych” etnicznie, znajdujemy w publikacjach wydawanych na przykład przez Narodowy Ruch Odrodzenia Polski. Dziennikarze związani z partiami narodowymi oburzają się, gdy przypisuje się im nacjonalizm czy antysemityzm i wrogie postawy wobec każdej odmienności. Jednak i w ?Naszym Dzienniku”, i w ?Myśli Polskiej” znajdujemy i podkreślanie wyższości polskiego narodu, i jawną agresję wobec imigrantów oraz mniejszości seksualnych czy religijnych, co wiąże się z wcześniej omawianą tendencją nacjonalistów do silnej niechęci wobec wszystkich innych wyrazistych tożsamości społecznych poza narodową. Co więcej, polski narodowy patriotyzm jest silnie ?zmonopolizowany”: zakłada jedyną ?słuszną” wersję bycia patriotą i katolikiem. Częstym tematem publikacji nacjonalistycznych jest ostatnio ostrzeganie Polaków przed zgubnymi skutkami integracji europejskiej. Przykładem może być niżej przytoczony fragment wypowiedzi prezesa Młodzieży Wszechpolskiej:
Otumaniona przez liberalno-masońskie media gawiedź powtarza jak za panią matką bzdury o brukselskich dobrodziejstwach i łudzi się wizją paneuropejskiego raju. Samodzielnego, polskiego myślenia, poza Ruchem Narodowym, trudno jest znaleźć, choćby dla przykładu […] Jeśli ludzi nie gorszą już jawnie występujący zboczeńcy, jeżeli nie ma żadnego sprzeciwu wobec coraz potężniejszej fali azjatyckich i afrykańskich intruzów, jeśli w powszechnej sprzedaży dopuszcza się materiały bluźniercze, pornograficzne czy otwarcie antykatolickie, to gdzie jest opinia publiczna, surowa i polska” (za: ?Myśl Polska”, 26 marca 2000).

Partie narodowościowe zwykle odwołują się w swoich programach do historii. ?Ruchy nacjonalistyczne zawsze czczą męczenników i pielęgnują uświęcone daty; zawsze obdarzają narody historią” (Calhoun, 1997, s. 236). Jednak jest sporo dowodów na to, iż rzetelna znajomość historii daleko odbiega od jej nacjonalistycznej wersji.

Źródło: K. Skarżyńska (red.), Podstawy psychologii politycznej, Poznań 2002.