Wzrost znaczenia roli NATO w regionie Azji i Pacyfiku

przez | 29 września 2010

Ataki terrorystyczne z 11 września 2001 r. spowodowały zwiększenie zainteresowania NATO problemami bezpieczeństwa w regionie Azji i Pacyfiku, szczególnie zaś w rejonie Azji Środkowej. Obecność NATO oraz wpływ tej organizacji na bezpieczeństwo militarne uległy znacznemu wzmocnieniu po przejęciu przez nią dowodzenia nad Międzynarodowymi Siłami Wspierania Bezpieczeństwa (ISAF) w Afganistanie w 2003 roku.

Należy jednak zauważyć, że jeszcze przed atakami terrorystycznymi na Stany Zjednoczone sojusz starał się angażować rządy państw azjatyckich w sprawy bez-pieczeństwa regionalnego. Od połowy lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku wszystkie państwa w Azji Środkowej są członkami Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC) i uczestniczą w powiązanym z nią programie Partnerstwa dla Pokoju (PdP). Dzięki temu uruchomione zostały mechanizmy, które pozwalają NATO i jego partnerom realizować praktyczną współpracę w dziedzinie obrony i bezpieczeństwa w szeregu różnorodnych działań. Zaliczyć do nich można promowanie reform systemu obrony oraz zwiększanie możliwości współdziałania wojskowego uczestników tego programu z siłami NATO. Inne obszary to przygotowanie na wypadek katastrof, kontrola zbrojeń i zapewnienie bezpieczeństwa granic. Rozwijana jest także współpraca w dziedzinie nauki oraz ochrony środowiska.

Przejmując dowodzenie nad siłami ISAF w Afganistanie w sierpniu 2003 r., NATO zaangażowało się w długoterminowy projekt budowania stabilności i bezpieczeństwa w Azji Środkowej. Równolegle podejmowane były zabiegi polityczne zmierzające do zwiększenia roli sojuszu w Azji. Główną ich płaszczyzną było zapewnienie sobie poparcia rządów państw Azji Środkowej w dziedzinie logistyki, co ma ogromne znaczenie dla operacji militarnych w Afganistanie.

Podczas szczytu w Stambule w czerwcu 2004 r. przywódcy sojuszu potwierdzili rosnące znaczenie Azji Środkowej. Rejon ten wraz z Kaukazem został określony jako ?w szczególny sposób skupiający uwagę”. Przywódcy NATO zdecydowali się również delegować oficera łącznikowego do dowództwa regionalnego w Kazachstanie, którego głównym zadaniem jest wspieranie natowskich programów współpracy i pomocy w tym regionie. Ponadto stworzono stanowisko specjalnego przedstawiciela sekretarza generalnego w Azji Środkowej i na Południowym Kaukazie (Armenia, Azerbejdżan i Gruzja). Robert Simmons, który jako pierwszy został mianowany na to stanowisko, starał się informować opinię publiczną w państwach Azji Środkowej o działaniach podejmowanych przez NATO w zakresie bezpieczeństwa regionalnego.

Dużym problemem w działaniach NATO okazały się wydarzenia z maja 2005 r. w Uzbekistanie. Rząd tego kraju brutalnie zdławił protesty w Andiżanie: użycie wojska i policji spowodowało śmierć co najmniej 200 osób i spotkało się z potępieniem ze strony sojuszu oraz wezwaniem do wszczęcia niezależnego dochodzenia międzynarodowego. Reakcją Uzbekistanu było żądanie wycofania sił amerykańskich z obiektów wojskowych w tym państwie oraz wprowadzenie ograniczenia w odniesieniu do wykorzystania terytorium i przestrzeni powietrznej Uzbekistanu przez inne państwa członkowskie NATO. Ograniczyło to program współpracy pomiędzy NATO i Uzbekistanem do kilkunastu pomniejszych działań. Nie wpłynęło to jednak na współpracę z innymi krajami regionu. Przykładem może być Kazachstan, który wypracował indywidualny plan działań partnerskich i współdziała z sojuszem w kwestiach politycznych i związanych z bezpieczeństwem. Barierą w rozszerzaniu współpracy może być jednak odległa perspektywa członkostwa w NATO dla państw środkowoazjatyckich oraz konieczność przeprowadzenia gruntownych zmian w resortach odpowiedzialnych za obronę (zmiany strukturalne w ministerstwach, modernizacja armii).

Istotne dla wzmocnienia pozycji NATO w regionie jest nawiązanie dialogu z Szanghajską Organizacją Współpracy. Azja Środkowa to jedyny region na świecie, gdzie siły zbrojne Rosji, Chin i NATO regularnie działają w bezpośrednim sąsiedztwie. Na razie problemem jest to, że NATO nie posiada formalnych powiązań instytucjonalnych z SCO oraz z Chinami. Powoduje to, że pomimo deklaracji płynących z obu stron, dotychczas nie ma konkretnych efektów.

Pomimo to można wskazać obszary, w których mogłaby nastąpić współpraca pomiędzy NATO a SOW – zwalczanie terroryzmu, ograniczanie nielegalnego obrotu narkotykami oraz ludźmi czy też przeciwdziałanie proliferacji broni masowego rażenia. Współpraca w usuwaniu skutków katastrof także mogłaby pozwolić na podejmowanie wspólnych działań. Wydaje się, że nie będzie to zadanie proste, biorąc pod uwagę zwłaszcza sprzeczne interesy polityczne, wojskowe i ekonomiczne mocarstw obecnych w regionie Azji i Pacyfiku.

Źródło: B. Skulska, P. Skulski (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe w regionie Azji i Pacyfiku. Wybrane zagadnienia, Wrocław 2010.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *