Globalizacja i internacjonalizacja podziemia gospodarczego spowodowały umocnienie określonych grup przestępczych i doprowadziły do wykrystalizowania się wielkiej piątki (big five), która podzieliła świat na swoje strefy wpływów. Są to: włoska (dokładniej sycylijska) mafia, mafia rosyjska, kartele kolumbijskie i działające na obszarze Azji chińska Triada i japońska Yakuza. Między tymi grupami dochodzi do porozumień biznesowych i współpracy, a każda z nich powstała w wyniku zaistnienia specyficznych warunków.
Chińska Triada i japońska Yakuza mają wielowiekową tradycję sięgającą XVII wieku. Są to grupy monolityczne pod względem etnicznym, działające zarówno w kraju macierzystym, jak i coraz częściej za granicą. Zarówno japońska Yakuza, jak i chińska Triada porównywalne i utożsamiane są z mafią.
Na terytorium Japonii prowadzą swoją działalność organizacja kryminalna Yakuza oraz grupa Boryokudan, które mają charakter jawny. Historia obu grup sięga XVII w., lecz różne były źródła ich powstania. Yakuza wywodzi się z wiejskich małych grup trudniących się prowadzeniem gier hazardowych, natomiast Boryokudan ma swoje korzenie w zorganizowanych grupach wojowników samurajskich.
Yakuza składa się z 3,4-3,5 tys. rywalizujących między sobą grup nazywanych kumi, czyli banda, i ocenia się, iż należy do niej około 90 tys. członków, chociaż niektóre źródła mówią o 165 tys. Członkowie Yakuza wywierali duży wpływ na społeczeństwo japońskie, zwłaszcza w okresie Edo (1600-1868), w niespokojnym okresie ery Showa (1926-1941) oraz po klęsce Japonii w II wojnie światowej. Po odzyskaniu przez Japonię niepodległości w 1952 r. nastąpiła odbudowa gospodarki i struktury kraju, a Yakuza zwiększyła swoją aktywność i przystąpiła do odbudowy systemu gier hazardowych oraz włączyła się w sektor budownictwa. Spowolnienie rozwoju gospodarczego Japonii w latach osiemdziesiątych stało się przyczyną wejścia grupy do sektora finansowego. Yakuza zaczęła wywierać presję na spółki giełdowe, zmuszając je do płacenia haraczy w zamian za zapewnienie spokojnego funkcjonowania firm. Stosowano także metodę polegającą na długo trwających i kosztownych dla firm procedurach wnoszenia przez drobnych akcjonariuszy powiązanych z grupą sprzeciwów i skarg dotyczących sprawozdawczości finansowej i metod zarządzania spółkami. W tym samym okresie Yakuza zaczęła zajmować się masowo przemytem różnych towarów, wykorzystując w tym celu kontenery przesyłane transportem morskim. W latach osiemdziesiątych XX w. nastąpiła także zmiana pokolenia zarządzającego japońskimi grupami przestępczymi. Doprowadziło to do brutalnych wojen między nimi, co spowodowało wzrost kontroli i działań policji, polityków i większe zainteresowanie społeczeństwa syndykatem. W marcu 1992 r. weszła w życie ustawa, która umożliwiła większą kontrolę nad grupami Yakuza. Nadal członkostwo w grupie nie było zakazane prawem, ale widoczna i odczuwalna działalność kryminalna prowadzona przez jej członków była już karalna. W wyniku wprowadzonych zmian w japońskim systemie prawnym Yakuza zeszła do podziemia gospodarczego.
Obecnie w Japonii działają trzy duże grupy Yakuza. Pierwsza to Sumiyoshi-rengo z Osaki skupiająca około 6,6 tys. członków, druga Inagawa-kai ma swoją siedzibę w Tokio i Jokohamie i zrzesza ponad 5 tys. osób, a trzecia Yamaguchi-gumi ma 20 tys. członków, a jej obszar wpływów to Kobe i Osaka. Oprócz tych dominujących grup istnieje jeszcze 18 mniejszych, liczących łącznie około 8 tys. członków, wśród których znaczącą rolę odgrywa Toa Yuai Jigyo-Kai. Yakuza podporządkowała sobie około 90 tys. osób, z czego połowa to tzw. jun-koseiin, czyli półczłonkowie, żyjący poza organizacją prowadzący normalny tryb życia i pracy, ale w zależności od potrzeb będą mogli być do niej rekrutowani.
Zwyczajowo członkowie Yakuza mieli tatuaż na całym ciele jako znak rozpoznawczy, mówiący o przynależności do grupy, a wielu z nich przyjmowało nazwy zwierząt (np. tygrys, żuraw, 9 smoków), których symbole umieszczano w formie tatuaży na plecach. Także współcześnie tatuaże są wykonywane na całym ciele, ale mają coraz mniejsze znaczenie ze względów praktycznych, gdyż np. osoby z tatuażem mają zakaz wstępu na publiczne kąpieliska. Również tradycyjne obcinanie części palców, poczynając od najmniejszego palca lewej ręki w razie braku podporządkowania się wobec wymagań grupy jest coraz rzadziej stosowane. Wiekowi członkowie Yakuza często posiadają protezy na palcach, aby w miejscach publicznych nie być rozpoznawalnymi lub utożsamianymi ze światem przestępczym. Współcześnie młodzi członkowie Yakuza nie sąjuż tak bezgranicznie posłuszni i lojalni wobec swoich liderów, są natomiast bezwzględni, wyrachowani i przebiegli, gdy w grę wchodzi zysk. Nigdy jednak nie łamią kilku podstawowych zasad, wśród których najważniejsze to: nigdy nie wyjawiać tajemnicy organizacji, nie odmawiać pieniędzy gangowi, nigdy nie zwracać się do policji, nie stosować przemocy w sto-sunku do żony lub dzieci członków gangu.
Obecnie Yakuza działa na ?tradycyjnych” dla grup przestępczych obszarach, wśród których można wymienić handel narkotykami, prostytucję, handel i przemyt ludzi, haracze (szczególnie w gastronomii, w postaci przymusowego korzystania z serwisów pralniczych oraz zakupu ręczników i chusteczek odświeżających, nazywanych oshibori), gry hazardowe, w tym pachinko (elektroniczne gry zręcznościowo-losowe, w których gra się kulkami, ponieważ gry za pieniądze są zabronione w Japonii, kulki mogą być wymienione w ?kasie” na pieniądze). Yakuza wykorzystuje także popyt na amerykańskie kobiety w Japonii, sprowadza je, handluje nimi (tzw. białe niewolnictwo) i zmusza do prostytucji. Stosowane są fałszerstwa, przemyt broni, ustawianie wyścigów, np. motocyklowych i konnych. Do arsenału poczynań włączone zostały działania związane z przestępczością gospodarczą obejmujące transakcje w sektorze finansowym, budownictwie oraz obrocie nieruchomościami i gruntami. Yakuza zajmuje silną pozycję na giełdzie tokajskiej. Według Japońskiej Komisji Nadzoru Giełdowego na 2482 spółki notowane na giełdzie w Tokio aż 200 ma pośredni lub bezpośredni związek z mafią. Natomiast nowym sposobem działania japońskiej mafii jest tworzenie i kontrolowanie firm audytorskich, które przygotowują fałszywe bilanse spółek, co daje możliwość manipulacji zyskami i kursami akcji spółek.
Yakuza rozszerza zakres swojej działalności poza Japonię. Jest bardzo mobilna i prowadzi interesy na Zachodnim Wybrzeżu USA, na Hawajach, na amerykańskich terytoriach na Pacyfiku, a także w Los Angeles (rezyduje tu ok. 200 tys. Japończyków), San Francisco, Las Vegas oraz w Honolulu, które cieszy się szczególnie dużą popularnością wśród członków Yakuza. Także Boryokudan jest aktywna poza granicami Japonii, a przede wszystkim rozwinęła swoją działalność w USA. Obie grupy stosują korporacyjną formę wymuszania tzw. sokoiya, poprzez którą następuje mieszanie nielegalnych dochodów z legalnymi inwestycjami japońskimi w USA, szczególnie w obrocie nieruchomościami.
Yakuza ma historycznie ugruntowaną, silną pozycję w społeczeństwie Japonii, odgrywa także znaczną rolę w polityce kraju. Swoiste przyzwolenie społeczne umożliwiło jej umocnić swoją pozycję, dzięki czemu Yakuza zaliczana jest do wiodących grup przestępczych świata.
Olbrzymią zorganizowaną grupą przestępczą działającą w regionie Azji i Pacyfiku jest Triada, która powstała i działa przede wszystkim na terytorium Chin. Jej podstawowym symbolem jest smok, który oznacza zrozumienie, mądrość i siłę. Członkowie Triady rozpoznają się wzajemnie poprzez system tajnych symboli, a porozumiewają się między sobą swoistym kodem (układem palców).
Triady ukonstytuowały się w XVII w. jako grupy powstańcze walczące przeciwko okupacji mandżurskiej dynastii Ching, a podstawowym politycznym motywem ich działania była reintronizacja tej dynastii. Upadek dynastii Ching w 1912 r. pokazał, że szczytne cele Triady należą do przeszłości i stała się ona grupą przestępczą.
Triady rozwinęły swoją działalność w 1772 r., kiedy Brytyjczycy zaczęli sprowadzać opium z Indii do Chin. W Chinach od 1729 r. obowiązywał zakaz używania opium, co spowodowało, że nielegalny handel tym narkotykiem doprowadził do wzrostu korupcji wśród urzędników i przysporzył Triadom ogromnych zysków. W kolejnych dekadach XVII i XIX w. rosnący import opium, w zamian za sprzedaż srebra, doprowadził do drastycznego pogorszenia sytuacji gospodarczej Chin. Wojna opiumowa zmusiła Państwo Środka do wprowadzenia ograniczeń w eksporcie srebra oraz na rynku wewnętrznym, co doprowadziło do wzrostu produkcji opium w Chinach. Szacuje się, iż na przełomie XIX i XX w. produkcja tego narkotyku na rodzimym rynku osiągnęła 22 tys. ton, co spowodowało spadek importu opium z Indii do 3,5 tys. ton. W tym samym okresie rozpoczęto masowy import morfiny, a od 1900 r. heroiny jako środka wykorzystywanego do leczenia osób uzależnionych od opium.
W roku 1927 przywódca Chin – Tschiang-Kai-Shek wprowadził monopol państwowy na produkcję i dystrybucję opium, a jednocześnie udzielił licencji na obrót tym narkotykiem trzem grupom przestępczym: Tu-Yueh-sheng, Hu-ang i Chang Hsiao-łin. Dodatkowo grupa Tu-Yueh-sheng otrzymała koncesję na prowadzenie nowo powstałej loterii państwowej. Pozostałe dwie grupy rozszerzyły swoją kryminalną działalność poza terytorium Chin i dokonały podziału obsługiwanych przez siebie rynków. Chang rozpoczęła działalność w Europie. Natomiast Hu-ang podjęła współpracę z grupami przestępczymi w Stanach Zjednoczonych i poprzez koneksje wielkiego człowieka mafii amerykańskiej, jakim był Mayer Lansky, dostarczały heroinę z Szanghaju za pośrednictwem grupy Chang Hsiao-lin do USA.
Od roku 1970 Triada masowo sprzedawała heroinę żołnierzom amerykańskim. Szacuje się, że z 500 tys. żołnierzy stacjonujących w Wietnamie aż 100 tys. Było uzależnionych od heroiny. Zakończenie wojny wietnamskiej spowodowało spadek dochodów Triad, które rozpoczęły aktywność w innych sektorach gospodarki.
Współcześnie drugim ważnym obszarem działalności Triady są kasyna gry w Macao. Gry hazardowe są w Macao prawnie dozwolone (w przeciwieństwie do Hongkongu), co powoduje rozkwit działalności kasyn i rozwój tzw. turystyki hazardowej. Szacuje się, iż Makao odwiedza rocznie około 8 min turystów, głównie z powodu możliwości legalnego uprawiania gier w kasynach. Po przejęciu od Portugalii w dniu 20 grudnia 1999 r. Macao przez Chiny wzrosła aktywność Triady na tym obszarze, tym bardziej, że w Macao nadal funkcjonuje gospodarka rynkowa.
Nowym obszarem działalności Triady stały się porwania zamożnych Chińczyków mieszkających poza granicami kraju. Taki proceder ma miejsce głównie w sektorze biznesu i gastronomii na terytorium Stanów Zjednoczonych, ale są także przypadki porwań dzieci z zamożnych rodzin chińskich, które studiują poza Chinami. Pierwsze takie przypadki miały miejsce w Wielkiej Brytanii.
Zjawiskiem nieodłącznie związanym z funkcjonowaniem Triady jest pranie pieniędzy. Walka z tym procederem koncentrowała się w Chinach głównie w sektorze finansowym. W praktyce procesy te zachodziły także w innych sektorach. Według danych policji chińskiej co roku legalizuje się w Chinach 200 mld juanów, tj. 20 mld euro, co stanowi 2% PKB, a najczęściej stosowaną metodą jest działalność nielegalnych instytucji kredytowych.
Regulacje prawne w Chinach i system zarządzania krajem nie sprzyjały ograniczaniu prania pieniędzy. Nowa ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy, która weszła w życie 1 stycznia 2007 r., objęła swoim zasięgiem nie tylko sektor finansów, ale także branżę nieruchomości, handel metalami szlachetnymi i wyrobami jubilerskimi, domy aukcyjne, kancelarie adwokackie, biura podatkowe i doradztwa ekonomicznego. Należy również dodać, iż ustawa odpowiada standardom FATF, a także uwzględnia działania prewencyjne i kontrolne związane z finansowaniem organizacji terrorystycznych. Wprowadzeniu tego aktu prawnego towarzyszą także radykalne zmiany w prawie karnym.
Przyjęcie Chin do WTO spowodowało wzmocnienie pozycji tego państwa jako znaczącego centrum gospodarczego i finansowego, a taki status wymaga budowy systemu zabezpieczeń dla klientów korzystających z tych centrów. Ogromne znaczenie ma więc dla rządu chińskiego międzynarodowa współpraca dotycząca walki z procederem prania brudnych pieniędzy. Władze Chin dążą do ratyfikowania międzynarodowych porozumień o współpracy w tym zakresie, a ich efektywne działania spowodowały przyjęcie Chin do FATF w czerwcu 2007 roku. Szybka implementacja zaleceń i regulacji FATF oraz konsekwencja działań może być szansą na ograniczenie procesu prania pieniędzy, a tym samym ograniczenia napływu środków finansowych do grup podziemia gospodarczego i wzmocnienia pozycji Chin w globalnej gospodarce.
Współcześnie szacuje się, że w Chinach funkcjonuje od kilkuset do ponad 5000 grup Triady, z których każda może liczyć nawet do 40 tys. członków. Również w Hongkongu funkcjonują ugrupowania Triady, a najważniejsze to: Sun Yee On (50 tys. członków), Wo (10 klanów skupiających ok. 40 tys. osób), 14K (30 klanów i 25 tys. członków) oraz BOK (2 klany i ok. 1 tys. członków). Natomiast największą grupą o międzynarodowym znaczeniu jest Shin-hai, która zrzesza ponad 10 tys. członków i jest bardzo aktywna na Tajwanie.
Triady chińskie poza Chinami skupione są w chińskich enklawach (tzw. Chinatown), nie muszą rozbudowywać i chronić swojej struktury tak jak inne mafie, gdyż sama idea Chinatown zabezpiecza grupy przed inwigilacją policji. Skoncentrowana na małym obszarze, etnicznie jednorodna grupa z niezrozumiałym językiem tworzy niejako naturalną ochronę.
Szeroko rozwinięta sieć Triad chińskich na całym świecie, inklinacje do korupcji, trudny język, jedność etniczna, perfekcyjnie funkcjonujący system banków podziemia sprawiają zdaniem wielu ekspertów, że mogą się one stać w przyszłości najpoważniejszymi grupami przestępczymi świata.
Źródło: B. Skulska, P. Skulski (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe w regionie Azji i Pacyfiku. Wybrane zagadnienia, Wrocław 2010.